Pomyśl o ekologicznym ogrzewaniu
Wielu ekspertów uważa, że najlepszym momentem na decyzję o zainwestowaniu w zmodernizowanie systemu grzewczego w domu jest wiosna – czas gdy domu ogrzewać już nie trzeba, za to spływają rachunki, dobitnie pokazujące, ile nas to kosztuje. Z perspektywy motywacji – faktycznie, ale od strony praktycznej każda pora jest dobra na takie przedsięwzięcie.
Kluczowe jest podjęcie decyzji o wymianie, wybór nowego urządzenia grzewczego, zorganizowanie finansowania, wybór odpowiedniej ekipy fachowców, którzy wykonają usługę i można przedsięwzięcie finalizować.
Kiedy wymienić i dlaczego
W Polsce wciąż domy i budynki użyteczności publicznej ogrzewa bądź dostarcza ciepłej wody 2-3 mln pieców węglowych. To one są głównym sprawcą smogu, wskutek tzw. niskiej emisji; jak bardzo jest to szkodliwe dla zdrowia, odczuł to w ostatnim czasie niemal każdy Polak. Jednak, jak pokazują wszelkie badania, dla naszych motywacji zakupowych kluczowe znaczenie mają koszty. Obecnie więc coraz wyższe ceny węgla, opłaty środowiskowe, a nawet decyzje administracyjne. W Krakowie od 1 września 2019 r. decyzją władz samorządowych obowiązuje całkowity zakaz palenia węglem, drewnem i innymi paliwami stałymi w kotłach, piecach i kominkach, ustanowiony przez władze samorządowe. W ślady Krakowa idą inne miejscowości, a wprowadzenie takiego zakazu przez prawo obowiązujące w całej Polsce jest kwestią czasu; poza kwestiami zdrowotnymi likwidacja niskiej emisji jest niezbędna do osiągnięcia celów klimatycznych, do których Polska jest zobowiązana w ramach umów międzynarodowych.
Na co wymienić kopciucha
Możliwości jest wiele. począwszy od kotłów zbliżonych do węglowych, ale opalanych bardziej ekologicznymi nośnikami typu pellet czy ekogroszek, po czyste ekologicznie pompy ciepła i panele słoneczne. Bez głębszych analiz, wyliczmy je – w kolejności od najmniej do najbardziej ekologicznych.
Teoretycznie (dlaczego – o tym dalej) najprościej zamienić kocioł węglowy na kocioł z paleniskiem retortowym. Charakteryzuje się on wysoką efektywności spalania – wyposażony w automatyczny podajnik i zasobnik, ale przede wszystkim specjalne tzw. palenisko bezresztowe, spala dokładnie taką porcję węgla jaka jest potrzebna do otrzymania temperatury ustawionej przez użytkownika.
Zobacz:
Pompy ciepła w jednym szeregu z fotowoltaiką. Pora zrewidować stereotyp, że OZE to tylko słońce i wiatr
Kolejną grupę stanowią kotły, w których paliwem jest gaz, olej opałowy lub zgazowane drewno. W przypadku gazu lub oleju opałowego dostępne są dwa rodzaje kotłów: standardowe i kondensacyjne. Obecnie produkowane kotły gazowe i na olej opałowy są także w pełni zautomatyzowane i bezobsługowe. Jednak warto pamiętać, że w przypadku korzystania z oleju opałowego drugi rok z rzędu obowiązuje nakaz zarejestrowania takiego kotła w urzędzie skarbowym. Tego typu urządzenia można oczywiście wykorzystywać zarówno do ogrzewania domu jak i ogrzewania wody w celach użytkowych.
Dużo bardziej ekologiczne są kotły na gaz lub olej opałowy określane mianem kondensacyjnych, głównie dzięki temu, że poza automatyczną obsługą pozwalającą ściśle dopasować ich funkcjonowanie do potrzeb konkretnego gospodarstwa domowego mają funkcję odzyskiwania ciepła z pary wodnej, która jest zawarta w spalinach – dzięki temu są też bardziej ekonomiczne.
Wysoką efektywnością spalania – a tym samym lepszym spełnianiem norm ekologicznych cechują się kotły zgazowujące drewno; jeśli ktoś chce używać koniecznie drewna do opału, to kopciucha powinien wymienić na urządzenie tego typu.
Od strony funkcjonalnej choć niekoniecznie ekologicznej (chyba że zasilane są przez panele fotowoltaiczne) wygodniejszymi urządzeniami są kotły elektryczne. Przede wszystkim dlatego, że nie wymagają magazynowania i dozowania paliwa i mają małe gabaryty, są bezpieczne (brak zagrożeń w postaci wybuchu czy zaczadzenia), nie wymagają specjalnej wentylacji – oczywiście zapewniają też pełną automatyzację obsługi. Gdy nie są zasilane przez panele fotowoltaiczne, ale czerpią energię ze standardowej sieci, nadal daleko im do ideału ekologicznego, ale przede wszystkim to rozwiązanie nieekonomiczne – energia elektryczna, nawet jeśli dostawca dla kotłów elektrycznych gwarantuje korzystniejszą od standardowej taryfę, jest bardzo droga. Dopiero zasilenie takich kotłów z paneli PV czyni rozwiązanie korzystniejszym i pod względem ekologicznym, i ekonomicznym.
Następne na liście kolektory słoneczne i pompy ciepła są nie tylko wygodne od strony obsługi, ale w pełni bezemisyjne. Historycznie rzecz ujmując pierwsze były kolektory słoneczne, indywidualnie i zbiorowo (wspólnoty czy spółdzielnie mieszkaniowe) montowane do przygotowania ciepłej wody użytkowej, a z czasem także ogrzewania. Obecnie głównym motywem montażu jest chęć pozyskania taniego prądu, ale mogą one służyć także do ogrzewania pomieszczeń i produkcji ciepłej wody.
Zresztą od lat właśnie produkcja prądu dla potrzeb centralnego ogrzewania oraz ogrzewania wody użytkowej to główny powód, dla którego instalowane były – i wciąż są – panele fotowoltaiczne. Dopiero po zmianie zasad dotowania, zwłaszcza w rządowym programie Czyste Powietrze, coraz więcej osób zainteresowanych panelami słonecznymi myśli o wykorzystaniu ich do produkcji energii elektrycznej. Jeśli jednak nadal ponadto mają służyć do rozwiązania problemu ogrzewania i ciepłej wody, to idealnym zaś rozwiązaniem jest uzupełnienie przedsięwzięcia o pompę ciepła. To sprawi, że paneli fotowoltaicznych będzie potrzeba znacznie mniej.
Wszystkie walory z całej tej długiej listy łączą w sobie bezobsługowe i bezemisyjne pompy ciepła, które jednocześnie są też najtańszym w eksploatacji medium do ogrzewania domu.
– Pompy ciepła są jedynym efektywnym urządzeniem grzewczym likwidującym w pełni niską (przypowierzchniową) emisję zanieczyszczeń powietrza. Dodatkowo są to urządzenia niezwykle komfortowe, bezpieczne i tanie w eksploatacji, ponieważ spośród wszystkich urządzeń grzewczych osiągają najwyższą klasę efektywności A++ – wyjaśnia Magda Turecka, Manager ds. marki NIBE. I dodaje: – Jedyna emisja wynikająca z pracy tych urządzeń to zanieczyszczenia, które powstają w procesie produkcji energii elektrycznej zasilającej silnik elektryczny napędzający sprężarkę. A pamiętajmy, że elektrownie opalane węglem kamiennym czy brunatnym wyposażone są w profesjonalne filtry, które w dużej mierze zatrzymują szkodliwe pyły. Według danych podanych w roczniku statystycznym, emisja pyłów w trakcie produkcji energii elektrycznej jest ponad 10-krotnie mniejsza niż emisja pyłów z przydomowych kotłów na paliwa stałe.
Dom bez rachunków
Najbardziej ekonomicznym rozwiązaniem w zakresie gospodarowania energią cieplną – i nie tylko – w domu są tzw. domy bez rachunków. Wszystkie je łączy instalacja pompy ciepła, paneli fotowoltaicznych oraz systemu wentylacji z rekuperacją.
Zobacz:
To już się dzieje – w Polsce zaczęła się elektryfikacja ogrzewania, a we wszelkich możliwych scenariuszach jej realizacji główną rolę odgrywają pompy ciepła, bo...
Dlaczego do ogrzewania domu plus energetycznego, czyli domu bez rachunków warto wybrać pompę ciepła? To urządzenie korzysta z darmowej energii cieplnej pochodzącej z otoczenia, czyli z odnawialnego źródła energii, co znacząco obniża koszty ogrzewania i uniezależnia dom bez rachunków od jego zewnętrznych źródeł (np. gazociągu). Urządzenie potrafi nie tylko zapewnić ciepło, ale również chłodzić; jest wielofunkcyjne, zajmuje niewiele miejsca (np. tyle, ile lodówka) oraz - choć to spora finansowa inwestycja - pozwala na ograniczenie kosztów budowy domu. Decydując się na ogrzewanie pompą ciepła nie musimy planować dodatkowego pomieszczenia na kotłownię oraz przechowanie opału, rezygnujemy również z komina.
Kluczowym elementem domu bez rachunków, jest także instalacja fotowoltaiczna. To ona dostarcza darmową energię zasilającą nie tylko pompę ciepła, ale także wszystkie urządzenia domowe.
Osoby, które dopiero będą budować dom lub przeprowadzać jego gruntowną modernizację mogą skorzystać z poradnika Dom bez rachunków, przygotowanego przez ekspertów na tę okoliczność w ramach kampanii społecznej promującej budownictwo zero energetyczne. Można go pobrać na stronie https://www.nibe.pl/Documents/nibe_pl/Artykuły/Poradnik_Dom%20bez%20rachunków%20final.pdf . W poradniku tym wszystkie te kwestie są szczegółowo opisane i przeanalizowane.
Pieniądze do wzięcia
Skoro nic nas tak nie motywuje do podjęcia wielu przedsięwzięć jak korzyści ekonomiczne, a konkretnie pieniądze, decydując się na ekologiczne ogrzewanie „skazani” jesteśmy na pompy ciepła oraz fotowoltaikę, bo tam skierowane są dotacje ze środków publicznych typu Czyste Powietrze czy Mój Prąd.
Sięgnijmy po szczegóły obu programów. Okazuje się, że maksymalna wysokość dotacji zależy od zaklasyfikowania do określonej grupy przedsięwzięć. Opcja pierwsza programu Czyste Powietrze przewiduje przedsięwzięcia obejmujące demontaż nieefektywnego źródła ciepła na paliwo stałe oraz zakup i montaż pompy ciepła typu powietrze-woda albo gruntowej pompy ciepła do celów ogrzewania lub ogrzewania i cwu. Kwota maksymalnej dotacji: wynosi 25 000 zł – gdy przedsięwzięcie nie obejmuje mikroinstalacji fotowoltaicznej lub 30 000 zł – dla przedsięwzięcia z mikroinstalacją fotowoltaiczną (odpowiednio 32 000 zł i 37 000 zł w przypadku opcji dla mniej zamożnych gospodarstw.
Opcja druga obejmuje przedsięwzięcia typu demontaż nieefektywnego źródła ciepła na paliwo stałe oraz zakup i montaż innego źródła ciepła niż wymienione w opcji pierwszej do celów ogrzewania lub ogrzewania i cwu albo zakup i montaż kotłowni gazowej. W tej opcji kwota maksymalnej dotacji wynosi 20 000 zł – gdy przedsięwzięcie nie obejmuje mikroinstalacji fotowoltaicznej oraz 25 000 zł – dla przedsięwzięcia z mikroinstalacją fotowoltaiczną.
Opcja trzecia z kolei, z maksymalną kwotą dotacji do 10 tys. zł dotyczy przedsięwzięć nie obejmujących wymiany źródła ciepła na paliwo stałe na nowe źródło ciepła, a zakup i montaż wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła albo elementów ocieplenia nieruchomości czy wykonania audytu energetycznego.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na okoliczność iż na sam montaż instalacji fotowoltaicznej przyznawane są pieniądze z innego rządowego programu – Mój Prąd. By osobom realizującym obszerniejszą inwestycję termomodernizacyjną, zawartą w ramach programu Czyste Powietrze w ramach majowej korekty tego programu dokonano integracji w zakresie fotowoltaiki, uzupełniając o kwotę 5 tys. zł limity dotacji przewidziane w programie Czyste Powietrze. Dzięki temu usunięto też potrzebę podwójnego aplikowania o pieniądze.
Przeczytaj:
Jak nasze codzienne decyzje wpływają na losy planety i dlaczego dziś trzeba być Zero Waste
I druga uwaga: nie bez powodu najwyższa dotacja jest przewidziana w opcji pierwszej. Pompa ciepła zapewnia ogrzewanie i chłodzenie domu, przygotowanie ciepłej wody użytkowej, a także wydajną wentylację z odzyskiem ciepła (we współpracy z rekuperatorem). W zestawieniu z instalacją fotowoltaiczną może działać niezależnie od innych źródeł zasilania. Pompy ciepła korzystają z odnawialnych źródeł energii (takich jak powietrze i wody podziemne) i nie emitują żadnych zanieczyszczeń powietrza. W dodatku decydując się na pompę ciepła nie trzeba inwestować w kotłownię, czy budować kominów. W przypadku gruntowej pompy ciepła – wystarczy pół metra kwadratowego powierzchni pomieszczenia, żeby zamontować to urządzenie.
Montaż pompy ciepła w zestawieniu z instalacją fotowoltaiczną jest więc zarówno optymalnym rozwiązaniem ze względu na interes środowiska (czyste powietrze), jak i opłacalny ze względów ekonomicznych (najwyższa kwota dotacji).
Oprócz programów rządowych, finansowego wsparcia na przedsięwzięcia termomodernizacyjnie można szukać lokalnie. Swoje programy mają gminy i miasta, ale warto też wiedzieć, że swój wkład do walki ze smogiem wnoszą także producenci urządzeń z zakresu zielonej energii. Przykładem jest Szwedzka Dotacja cyklicznie realizowana przez NIBE-Biawar. W tym roku np., w okresie od 2 marca do 30 czerwca można było aplikować o dofinansowanie do zakupu pompy ciepła. Dotacją objętych było łącznie 300 sztuk gruntowych pomp ciepła oraz 450 sztuk powietrznych pomp ciepła NIBE. Drugą rundę Szwedzkiej Dotacji zaplanowano od 14 września do 27 listopada, a z pewnością nie jest to ostatnia taka akcja NIBE.
Co ważne Szwedzką Dotację można łączyć z ulgą podatkową i dotacją w ramach programu Czyste Powietrze i Mój Prąd. Ponieważ Szwedzka Dotacja jest akcją cykliczną, z pewnością okazja do skumulowania dotacji rządowej z wsparciem producenta pomp ciepła jeszcze się pojawi.
Bez względu na aktualną instalację
Przewaga pomp ciepła przejawia się także w tym, że można je bez trudu wkomponować w już istniejące systemy, zastępując kocioł ekologicznym nośnikiem energii.
– Plusem pomp ciepła jest to, że można zamontować je niemal w każdym obiekcie. W domach jednorodzinnych pompy ciepła montuje się na zewnątrz lub wewnątrz; w pralni, pomieszczeniu gospodarczym lub w garażu. Natomiast w przypadku bloków mieszkalnych, indywidualną pompę ciepła często łatwiej zamontować niż kocioł na olej czy paliwo stałe – wyjaśnia Magda Turecka, Manager ds. marki NIBE.
Dowiedz się:
Dlaczego pompy ciepła zostawiają w pokonanym polu wszystkie inne odnawialne źródła energii
– Starsze budynki mają już instalację przystosowaną pod inny konwencjonalny system grzewczy – instalacje rozprowadzającą i źródło ciepła. Pompy ciepła NIBE coraz częściej wybierane są przy termomodernizacji budynku, ponieważ mogą współpracować z różnymi instalacjami grzewczymi. Z założenia przeznaczone są do instalacji niskotemperaturowych, najczęściej do systemów płaszczyznowych – takich jak ogrzewanie podłogowe, ścienne, sufitowe. Jednak należy pamiętać, że pompę ciepła można zastosować również przy instalacji grzejnikowej wykorzystując do tego wysokotemperaturową pompę ciepła np. NIBE F2120 lub NIBE F1245 – dodaje Magda Turecka.
Po raz kolejny warto przypomnieć, że odpowiedni dobór urządzenia, jak i skalę termomodernizacji należy zlecić specjalistom. Nie trzeba całkowicie rezygnować ze starego rozwiązania, jeśli jest sprawne. Można zastosować połączenie pompy ciepła z istniejącym systemem grzewczym.
A więc do dzieła! Na realizację przedsięwzięcia dobrą porą jest nawet późna jesień czy zima, bo wymiana pieca węglowego na pompę ciepła, podobnie jak montaż paneli fotowoltaicznych w obecnych warunkach klimatycznych w Polsce są możliwe niemal przez cały rok.
Zbigniew Biskupski